„Kochając osobę z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi”
Julia A. Fast, John D. Preston
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Książka „Kochając osobę z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi” to poradnik, adresowany do osób bliskich tych wszystkich, którzy chorują na jakąś postać zaburzenia dwubiegunowego. Autorami książki są:  Julia A. Fast, specjalistka  w dziedzinie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, rzeczniczka chorych na ChAD ( chorobę afektywną dwubiegunową), autorka artykułów i wystąpień radiowych z zakresu zdrowia psychicznego oraz John D. Preston, psycholog, psychoterapeuta, emerytowany profesor Alliant International University w Sacramento. Julia A. Fast, jak czytamy w zawartym w książce podziękowaniu,  jest osobą, która sama choruje na ChAD, i  wraz ze swoim partnerem, także cierpiącym na ChAD, mieli „swoje wzloty i upadki, jak każdy związek, w którym oboje partnerzy cierpią na ChAD, ale udało nam się pokonać przeciwności losu” i dodaje „nasza relacja jest niezwykle mocna. Każde z nas stanowi żywy przykład na to, że osoba, która doświadczała bardzo silnych objawów zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, może cieszyć się zdrowiem i zachować stabilność emocjonalną, jeśli działa według planu leczenia holistycznego.”

To osobiste doświadczenie autorki książki wydaje się w dwojaki sposób być zauważalne w poradniku. Z jednej strony wspomniane przekonanie o możliwości przejęcia kontroli nad chorobą przejawia się na wielu stronach książki, z drugiej strony, towarzyszy temu wielokrotne motywowanie potencjalnego czytelnika książki – bliskiego osoby chorującej na ChAD, by spróbował przez okres pół roku lub roku wprowadzić indywidualnie lub we współpracy z partnerem, wspomniany plan leczenia holistycznego. 

W poradniku omawiane są po kolei różne elementy strategii, które autorzy nazwali planem leczenia holistycznego. Po lekturze poradnika dochodzi się do wniosku, że ów plan leczenia holistycznego składa się z kilku podstawowych elementów: dostarczenia czytelnikowi podstawowej wiedzy na temat zaburzenia,  umiejętności rozpoznawania wyzwalaczy objawów choroby i sporządzenia listy skutecznych strategii radzenia sobie z chorobą. 

Jednym z pierwszych zagadnień prezentowanych w książce jest spostrzeżenie, że problemem nie jest partner, że problemem pary, a więc i osoby bliskiej osobie chorującej, i problemem samego chorego, jest choroba. Poradnik zawiera też podstawowe informacje o wielu odsłonach zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, charakteryzuje po czym można rozpoznać depresję, manię, hipomanię, objawy psychotyczne, objawy paranoiczne, intensywną drażliwość. Autorzy zwracają też uwagę czytelnika na lęk, który może odczuwać bliska mu osoba, problemy z koncentracją uwagi, myśli i impulsy samobójcze czy zachowania autodestrukcyjne. Osobne rozdziały poświęcone są informacji o lekach : jeden charakteryzuje podstawowe grupy leków, stosowane w leczeniu ChAD, jak również  zawiera informację o ich skutkach ubocznych i możliwych reakcjach chorego na zalecenia farmakoterapii, zaś aneks zawiera poszerzone informacje z tego obszaru. Kolejnym elementem holistycznego planu, a więc i rozdziałem książki, jest  sporządzenie listy wyzwalaczy ChAD. Rozdział zawiera przykłady takich wyzwalaczy i zachęca parę lub osobę bliską, aby także sporządzili  taką listę na podstawie własnych doświadczeń z chorobą . Podobnie opisane są przykładowe strategie skutecznego radzenia sobie z objawami choroby , jak i sugestie do znajdowania własnych sposobów radzenia. W książce zawarte są także rozdziały dotyczące pracy i pieniędzy, a także seksu i problemów, jakie w tych obszarach życia mogą przejawiać osoby chorujące na ChAD. Czytelnicy znajdą w poradniku także rozdziały, które zachęcą ich nie tylko do uważnej obserwacji zachowań partnera  i budowania samodzielnie lub wspólnie z nim sposobów nowego radzenia sobie z chorobą, ale także takie , które zachęcają do refleksji nad własną reakcją emocjonalną i rolą, jaką czytelnik pełni w związku ( opiekun, antyopiekun, pielęgniarka, terapeuta, przyjaciel itp.), jak również zachęcające i podpowiadające jak dbać o radość w związku. W książce znajdują się też podpowiedzi, dotyczące  zachowań i pytań dzieci, kiedy jedno z rodziców choruje na ChAD. 

Poradnik zawiera wiele propozycji ćwiczeń, adresowanych głównie do bliskich osób chorych. Wielokrotnie na stronach podręcznika pojawia się zachęta do prowadzenia dziennika, w których czytelnik notuje swoje refleksje , spostrzeżenia i emocje np. wówczas, gdy jego partner jest w ostrym stadium choroby, a dziennik jest propozycją tworzenia autonarracji, dzięki której osoba bliska zyskuje wgląd w swoje reakcje i jakąś kontrolę nad sytuacją.  Pojawiają się też propozycje ćwiczeń dotyczące np. budowania refleksji, w jaki sposób choroba wpływa na związek czytelnika i osoby mu bliskiej, prześledzenia historii finansowej związku czy historii zatrudnienia partnera, zważywszy, że osoby cierpiące na ChAD mogą mieć trudność z utrzymaniem stałej pracy. Część ćwiczeń można też wykonywać razem z partnerem, porównując swoje spostrzeżenia dotyczące np. wyzwalaczy objawów czy skutecznych sposobów radzenia sobie z nimi.

Podsumowując, wydaje się, że poradnik może być pomocny zarówno partnerom osób chorych na ChAD, jak i parom, które są w stałym kontakcie z lekarzem czy terapeutą i poza farmakologicznym leczeniem zaburzenia są zainteresowane jak, by sparafrazować tytuł jednego z rozdziałów, „para może przejąć kontrolę” nad chorobą. Prosty, obfitujący w liczne powtórzenia język poradnika może pomóc czytelnikom, którzy nie zastanawiali się dotąd w systematyczny i pogłębiony sposób nad tym, jak choroba wpływa na nich samych i ich związek. Dodatkowo, jak wspomniano, poradnik pełen jest słów motywacji i zachęty; podczas lektury odnosi się wrażenie, że istotnie osoba, która sama ma pozytywne doświadczenia w radzeniu sobie z chorobą, potrafi tak wytrwale motywować i zachęcać innych. 

Wioleta Baraniak

- Psycholog, absolwentka 2-letniego programu edukacji psychologicznej w zakresie psychoterapii Gestalt w Instytucie Terapii Gestalt w Krakowie i 4-letniego studium doskonalącego dla psychologów "Podstawy psychoterapii", ukończyła studia podyplomowe z coachingu i pełen cykl szkoleń z zakresu interwencji kryzysowej w Stowarzyszeniu Interwencji i Pomocy Psychologicznej "VivosVoco" w Krakowie. Posiada ponad 25-letnie doświadczenie w pomocy i edukacji psychologicznej oraz interwencji kryzysowej. Wieloletni nauczyciel akademicki (obszary: psychologia ogólna i psychologia kliniczna) i dyżurant w Telefon Zaufania. Specjalizuje się w pracy z osobami, które doświadczyły psychologicznej utraty (śmierć, żałoba, rozwód, choroba), doświadczają w swym życiu lęku czy obniżonego nastroju. Prowadzi także interwencję kryzysową w wypadku śmierci samobójczej. Wspiera również pacjentów w ich osobistym rozwoju i osiąganiu dobrostanu psychicznego. Pracę swoją poddaje systematycznej superwizji.